AprioriTV – ხათუნა შარაძე/თეონა ჭანტურია

იტალიაში, ქალაქ ბარიში ორთვიანი შემოქმედებითი ლაბორატორია „Parole di Confine“ ემიგრანტი ქალებისთვის ნამდვილ შედეგად იქცა, სივრცედ, სადაც სხვადასხვა ქვეყანიდან ჩამოსულმა ქალებმა შეძლეს საკუთარი ისტორიის მოყოლა, შიშების დაძლევა და ღირსების დაბრუნება. პროექტს ხელმძღვანელობს იტალიელი მწერალი და პედაგოგი ფრანჩესკა პალუმბო, რომლის თქმით, ეს ინიციატივა „პატარა სამოქალაქო და პოეტური სასწაულია“.

პროექტში სამი ქართველი ემიგრანტი თეონა ჭანტურია, ეკა ოთარაშვილი და ნატალია შავაძე მონაწილებს.

დიასპორული მედია AprioriTV გთავაზობთ ინტერვიუს ფრანჩესკა პალუმბოსთან.

„მე ვარ ქალი, რომელიც უსმენს“ – ვის ეკუთვნის ლაბორატორიის იდეა

ფრანჩესკა პალუმბო, ბარელი მწერალი და ინგლისური ლიტერატურის პედაგოგი, მრავალი წელია სიტყვებთან მუშაობს წერს, ასწავლის, უვლის. მისი თქმით, ლაბორატორია შეიქმნა არა მხოლოდ „ისტორიების წერისთვის“, არამედ სივრცედ, სადაც ქალებს პირველად მიეცემოდათ საშუალება უბრალოდ თქვან თავიანთი სათქმელი.

„პირველივე დღიდან ვიგრძენი, რომ რაღაც ახალი და საჭირო იწყებოდა. ჰაერში ისეთი ენერგია ტრიალებდა, რომ ვიცოდი ამ პროექტს ჰქონოდა განსაკუთრებული მიზანი: ქალებისთვის ისეთი ადგილის შექმნა, სადაც თავს უსაფრთხოდ იგრძნობდნენ,“ — ამბობს პალუმბო.

ორი თვის განმავლობაში, ყოველ ხუთშაბათს, ბარის უცხო ენებისა და ლიტერატურის ფაკულტეტის აუდიტორია ივსება სხვადასხვა ქვეყნის წარმომადგენლებით, ივსება სიცილით, ემოციებით, პოლიფონიით, ისტორიებით, რომლებიც ავლენდნენ მათ შინაგან სამყაროს.

იმიგრაცია და ხელოვნება – ქალების უხილავი ბრძოლა

ფრანჩესკას თქმით, დღეს იტალიაში იმიგრაცია ხშირად ეჭვის ქვეშაა, თუმცა მისი გამოცდილება სრულიად საპირისპიროს ამტკიცებს.

„ქალები, რომლებსაც შევხვდი, ყოველდღე ებრძვიან ენის ბარიერს, დაღლილობას, უნდობლობას და იმ უხილავობას, რომელიც ყველაზე მძიმე ტვირთია. მაგრამ მათში ისეთი ძლიერი სურვილი ვნახე თქვან, დაწერონ, იარსებონ. როცა სივრცეს პოულობენ, მათი ხმა საოცარი ძალით ჟღერს,“ — აღნიშნავს ის.

ლაბორატორია, რომელმაც შიში ღირსებად გადააქცია

პროექტი ბევრისთვის ცხოვრების გარდამტეხ მომენტად იქცა.
ფრანჩესკა იხსენებს ქალებს, რომლებიც პირველ შეხვედრაზე მორიდებული ნაბიჯით მოდიოდნენ, თითქოს ბოდიში ჰქონდათ მოსახდელი არსებობისთვის.

„როცა წერას იწყებდნენ, შიშები დნებოდა. სიტყვები მათ ათავისუფლებდა. თვალებში, მოძრაობებში, ხმაში — ყველაფერში ჩანს, როგორ იბრუნებდნენ ღირსებას,“ — ამბობს პალუმბო.

ლაბორატორია მათთვის გახდა „უსაფრთხო ნავსადგური“, ხოლო მისი ხელმძღვანელისთვის — „უდიდესი გაოცების და შინაგანი სიახლოვის ადგილი“.

ქართველი ქალები — ნაზი, თავშეკავებული და საოცრად ძლიერი

პროექტში მონაწილე ქართველი ქალები ფრანჩესკასთვის ნამდვილი აღმოჩენა აღმოჩნდნენ.

„ქართველი ქალები საოცრად ნაზები, ემოციებით სავსენი, განათლებული და ძალიან მამაცნი არიან. მათში ვხედავ დიდი ნოსტალგიისა და უდიდესი სიმამაცის ერთობას,“ — ამბობს ის.

ფრანჩესკაზე განსაკუთრებული შთაბეჭდილება ქართული მრავალხმიანობის გაცნობამ იქონია:
„როცა ისინი შეხვედრებზე მღეროდნენ, ისეთი განცდა მქონდა, თითქოს ოთახში მათი მთები, მიწა და ისტორია შემოდიოდა. ეს ემოცია არასოდეს დამავიწყდება.“

მას ასევე ასახელებს იმ მძიმე რეალობას, რომელიც ბევრ ქართველ ქალს იტალიაში ხვდება — მოსაბეზებელი შრომა, ბადანტედ მუშაობა, ემოციური დაღლა.
„საზღვარგარეთ ისინი შესაძლოა ვიღაცისთვის მხოლოდ მუშახელი იყვნენ, მაგრამ სინამდვილეში ისინი უზარმაზარი კულტურის მატარებლები არიან. ძალიან განათლებული და ღირსებით სავსე ადამიანები,“ — აღნიშნავს პალუმბო.

გუნდის მრავალფეროვნება – ბრაზილია, კამერუნი, ბანგლადეში, საქართველო

ქართველი ქალების გარდა, პროექტში მონაწილეობენ ბრაზილიელი, კამერუნელი და ბენგალიელი ქალებიც.
სხვადასხვა კულტურის შერწყმამ წარმოშვა სივრცე, სადაც ყველას შეეძლო საკუთარი შიშების დაძლევა და საკუთარი სავარაუდო საზღვრების გადალახვა.

ქალებმა ერთმანეთს გაუზიარეს ისტორები დაშორებული ოჯახების, რთული ემიგრაციის, ძალადობის, ახალი მომავლის შექმნის შესახებ.
ამ შეხვედრებმა ჯგუფი ნამდვილ პატარა საზოგადოებად აქცია.

„ეს პროექტი ბოლო შეხვედრით არ დასრულდება“

ფრანჩესკა დარწმუნებულია, რომ პროექტმა ქალებს არა მხოლოდ წერის უნარი ასწავლა, არამედ ერთმანეთის თანადგომის კავშირი შექმნა.

„ვქმნიდით სივრცეს, სადაც თითოეული ქალი აღიარებულად და დანახულად გრძნობდა თავს. ეს კავშირი გაგრძელდება. ასეთი გამოცდილება არასოდეს მთავრდება,“ — ამბობს ის.

მისი თქმით, ლაბორატორიამ შექმნა გარემო, სადაც ქალებმა შეძლეს ერთმანეთის მიღება, ერთმანეთთან ურთიერთობა და საკუთარი ღირსების გამოცნობა — საკუთარი თავისა და ერთმანეთისგან გათბობის გზით.

“La Forza delle Parole: come un laboratorio ha cambiato la vita di tante donne”

AprioriTV-Italia /Khatuna Sharadze/Teona Thanturia

Intervista

— Chi sei e cosa pensi di questo progetto?

Sono una scrittrice barese. Insegno da molti anni Inglese e Letteratura nelle Scuole Superiori. Ho pubblicato vari libri e ho fondato nella mia città la Piccola Scuola di Scrittura Creativa e Autobiografica Incipit, ma prima di tutto questo sono una donna che ascolta.

Da anni lavoro con le parole. Le raccolgo, le accarezzo, le faccio mie, e a mia volta insegno ad usarle, nel modo più corretto e sensibile possibile, a seconda dei contesti.

Quando con Ana Estrela e Vanessa De Silva è partito il laboratorio – “Parole di Confine”, ideato ed elaborato per un bando regionale di FUTURA sulla parità di genere – ho percepito immediatamente che qualcosa di nuovo e potente stava per realizzarsi. Soprattutto qualcosa di fortemente necessario, in cui tutte abbiamo molto creduto da subito. Stavamo creando uno spazio che non voleva semplicemente “insegnare a scrivere storie”, ma offrire un luogo dove finalmente potersi dire.

Così, ogni giovedì, per due mesi, presso la Facoltà di Lingue e Letterature straniere di Bari,  in quelle ore sospese tra il pomeriggio e la sera, la nostra aula si è riempita di narrazioni, di accenti, di risate, di complicità e di coraggio, trasformandosi lentamente in una piccola patria provvisoria. Si è riempita di donne. Donne con vissuti migratori, sì, ma soprattutto donne che avevano un universo da raccontare…

Per me questo progetto è stato – ed è – un piccolo miracolo civile e poetico: un laboratorio dove la scrittura si è fatta ponte, rifugio, carezza.

— Come valuteresti l’immigrazione e il ruolo delle donne immigrate nell’arte?

Non possiamo negare il fatto che oggi in Italia l’immigrazione sia spesso guardata con sospetto, come se chi arriva portasse più problemi che possibilità. Ma ogni incontro che ho fatto, nella mia vita, e soprattutto in questi mesi, testimonia l’esatto contrario.

Le donne che ho conosciuto devono affrontare una serie enorme di problemi per poter emergere nel panorama artistico, e non solo: lingua, lavoro, diffidenza, precarietà, e spesso un senso di invisibilità che pesa più di qualunque fatica. Ma sono animate da una determinazione fortissima e hanno una gran voglia di esprimere le proprie capacità e di far conoscere le proprie competenze. Quando trovano uno spiraglio, una scena, un foglio bianco… allora la loro voce risuona con una potenza rara.

— Quanto è importante questo progetto per le donne immigrate?

Non esagero dicendo che per molte di loro è stato un luogo indispensabile, uno spazio vivo di confronto. Un momento di riconoscimento.

Ho visto donne che arrivavano al primo incontro con il passo incerto, lo sguardo basso, quasi scusandosi di esistere. Alcune mi confidavano una timidezza profonda, altre un latente senso di inferiorità, qualcosa che nessuno aveva mai detto loro apertamente, ma che era stato insinuato dalla vita, dal lavoro di cura, da certi sguardi superficiali.

Poi, piano piano, hanno cominciato a scrivere, e la scrittura e il mettersi in gioco le ha liberate: ha dato forma a emozioni taciute, ha sciolto paure, ha trasformato il timore in orgoglio.

Il laboratorio è diventato per loro un porto sicuro, e per me un luogo di continua meraviglia e di conoscenza mista a complicità.

— Cosa puoi dire delle donne georgiane che partecipano al progetto?

Le donne georgiane sono state una rivelazione. Ho scoperto donne straordinariamente dolci, ironiche, coraggiose. Donne che portano nel cuore tanta nostalgia ma anche molta audacia, tanto coraggio e dignità. Donne colte, creative, brillanti.

Ho anche appreso che il canto giorgiano è patrimonio dell’Unesco. Per me è stata una grande scoperta. Sentirle cantare dal vivo, lì davanti a me, durante gli incontri, è stata un’esperienza che non dimenticherò mai.

Quando intonano quelle melodie polifoniche, sembra che le pareti si aprano e che dentro la stanza entrino i loro monti, i paesaggi, la loro storia, il loro dolore e insieme la loro forza.

Ogni volta mi commuovo.

Molte di loro qui in Italia lavorano come badanti, svolgendo un compito durissimo, fisico ed emotivo, spesso senza che nessuno immagini la ricchezza culturale e umana che portano con sé. Sono donne molto interessanti e socievoli, donne che nel loro Paese svolgevano altre professioni e non avrebbero mai immaginato una vita di lontananza e sacrificio.

Aggiunta personale: sul gruppo –

Oltre alle georgiane, hanno partecipato anche donne brasiliane, una giovane donna camerunense e una giovane donna bengalese.

Questo mosaico di provenienze ha generato incontri pieni di vitalità, spontaneità, tenerezza e una bellezza che mi ha davvero nutrita.

Non è stato semplice far scrivere tutte, perché i livelli di italiano erano diversi, e ognuna portava con sé la propria insicurezza o la paura di sbagliare.

Ma la volontà di esprimersi è stata così forte che ogni ostacolo si è sciolto rapidamente.

Le storie che hanno condiviso – di partenze dolorose, di figli lontani, di abusi, di futuro da reinventare – hanno toccato profondamente ciascuna di noi.

Sono certa che questo laboratorio non finirà con l’ultimo incontro: il legame che si è creato durerà. La scrittura condivisa ha facilitato e accelerato la possibilità di creare una comunità in cui ogni donna si è sentita compresa, vista, accolta. Ognuna ha avuto modo, così, anche di poter entrare in relazione con altre donne al di fuori del proprio gruppo di nazionalità o dei propri datori di lavoro. Questo progetto ha alimentato curiosità, prossimità e senso di appartenenza, nella parità e nel pieno riconoscimento dei propri diritti.

Abbiamo imparato a guardarci davvero, a riconoscere il valore e la dignità che abitano ogni vita.

Per me è stata un’esperienza preziosa, trasformativa, indimenticabile.