ბატონი გია და ქალბატონი ქეთი თავიანთი ოჯახური და შემოქმედებითი ჰარმონიით აღაფრთოვანებენ მსმენელებს, მაყურებლებსა თუ მკითხველებს.
იმედი მაქვს, შთამბეჭდავი საუბრის ჩანაწერი ტექსტის სახითაც საინტერესო იქნება.
ბატონო გია, ერთ-ერთ ინტერვიუში ამბობთ – ,,ხელოვნება უკვდავებაა“, ,,ხელოვნება გადაგარჩენს – ეს ჩემთვის აქსიომააო“ , ეს ,,აქსიომა“ მუდამ მოქმედებს? ადამიანის გაჩენიდან დღემდე?
გია გუგუშვილი: ძალიან კალეიდოსკოპურად იცვლება მოვლენები ჩვენ გარშემო და როდესაც ვამბობთ, რომ ,,ხელოვნება გადაგვარჩენს“, მინდა დავამატო – ხელოვანები გადაგვარჩენენ. ხოლო რაც შეეხება ,,ხელოვნება გადაგვარჩენს“ , რა თქმა უნდა, ხელოვნება ნამდვილად გადაგვარჩენს, რადგან ხელოვნება კულტურის ნაწილია. კულტურა სხვაა , ხოლოვნება – სხვა, შესაბამისად, თუ ადამიანი კულტურულია, საზოგადოება კულტურულია. როდესაც საზოგადოება კულტურულია, იქ ლაპარაკი გადარჩენაზე კი არა, სოციალურ საოცრებაზე შეიძლება იყოს. გავიხსენოთ პირველი დამოუკიდებელი რესპუბიკა 20-იან წლებში, რამდენიმე წელი სახელმწიფო იწყებს აზროვნებას კულტურის განვითარებით. პარიზში უშვებს ხელოვანებს. ეს მარტივი ნაბიჯი არ არის, ეს არის პოზიცია – აი, რა გადაარჩენს ქვეყანას – კულტურა და ხელოვნება. ამიტომ ამ შეკითხვაზე რთულად გპასუხობთ: დიახ, ხელოვნება გადაარჩენს , მაგრამ ხელოვანებიც გადაარჩენენ, აქსიომა კი არაა, დაშლილი აქსიომაა, სახეცვლილი.
ქეთი მატაბელი: ეს აქსიომა სულ მოქმედებს, დღემდე ასეა. როდესაც შეიქმნა ეს სამყარო, კედლებზე პირველყოფილმა ადამიანმა დახატა, ჩადო თავისი ხედვა სამყაროსი. იქედან დაწყებული დღემდე, ეს ყველაფერი გარკვეული სვლაა კაცობრიობის განვითარებისთვის და ეს არის ხელოვნება. ხელოვნება არის სილამაზე და სილამაზემ უნდა გადაგვარჩინოს.
გია გუგუშვილი: ოჯახში ყველა მხატვარია – ჩვენ და ჩვენი სამივე შვილი. ლუკა ახლა პორტუგალიაშია, მანამდე იყო ესპანეთში. ოთხჯერ ვიყავი პრადოს მუზეუმშიო – გუშინ მელაპარაკა. გიორგი თბილისშია, მარიამი საზღვარგარეთ ცხოვრობს, გათხოვილია – გადავრჩენილვართ. (იცინის)
დროსთან ერთად შეიცვალა თუ არა მხატვრობა, მისი როლი კულტურულ სამყაროში?
ქეთი მატაბელი: როლი არ იცვლება, რადგან მიზანი ერთია ნებისმიერ ეპოქასა და დროში, ეს არის კაცობრიობის განვითარება. რადგან დედამიწა, ხალხი – სამყარო იცვლება და ახალ-ახალი ტექნოლოგიები შემოდის, მიდგომა მხატვრისა რჩება. თვითონ მხატვრის როლია – აღიქვას სამყარო, განიცადოს და მერე სხვებს გაუზიაროს, ამიტომ ყველა ეპოქაში მხატვრებს თავიანთი სათქმელი და ხედვა აქვთ. მხატვრობა, დიახ, იცვლება, ვითარდება, მაგრამ ძველი ფესვები მაინც რჩება.
გია გუგუშვილი: დრო იცვლება, მხატვრობა იცვლება. აქ საქმე უფრო სხვაგვარადაა: ფორმაციებთან ერთად და სახელმწიფო სტრუქტურების შეცვლასთან ერთად, რა თქმა უნდა, ხელოვნება იცვლება და რატომ? ავიღოთ სოცრეალიზმი, ეს იყო ნონსენსი მსოფლიო კულტურაში, რადგან შემოსაზღვრულ ადგილს, ტერიტორიას ჰქონდა თავისი რეალიზმი, თავისი კულტურული ღირებულებები, ფასეულებები, შეფასების კრიტერიუმები. მოკლედ რომ ვთვათ, საბჭოთა კავშირს ჰქონდა თავისი ხელოვნება. ამავე დროს მას გააჩნდა ხელოვნების მაცოცხლებელი არტერია პლაკატი, ლოზუნგური ხელოვნება, რომელიც გამოხატავდა მოვლენებს, ასე თუ ისე. ამ მოვლენებში ვგულისხმობ, რომ სახელმწიფო ზნეობრივად ცვლიდა ხალხის ფსიქიკას ფსევდოხელოვნებით. როდესაც თავისუფლდება საზღვრები, ყველაფერი საწყის მდგომარეობას უბრუნდება. დიახ, ვეთანხმები ქეთის, მხატვრობის როლი და ძირითადი ფასეულობები არ იცვლება.
– ბატონო გია, თქვენი სიტყვებია- ,,დრო ცვლის გარემოს , გარემო ცვლის მხატვარს, შემდეგ მხატვარი ცვლის გარემოს“ – საინტერესოა როგორ ცვლის მხატვარი გარემოს. თქვენს ნამუშევრებს ძალიან ბევრს ჰქვია ,,დრო“.
გია გუგუშვილი: ორი მომენტიდან შევხედოთ: ერთი – როდესაც ეს არის წმინდა სოციალური, მეორე – როდესაც არის ფსიქოლოგიური. არ ვსაუბრობ ზეწოლის ფორმებზე, რომ გაიძულო შენ ეს მოგეწონოს, ან არ მოგეწონოს. სოციალურში ვგულისხმობ – როდესაც მხატვარი ცხოვრობს თავის გარემოში, დავანებოთ თავი სულიერ მდგომარეობას, ვილაპარაკოთ ფიზიკაზე. ძალიან ხშირად ის შეიძლება სახლში ცვლიდეს კედელს, ინტერიერს, წელიწადში ერთხელ მაინც, ან ორჯერ, ან სახელოსნოში – ეს არის განახლება, დავარქვათ თვითგანახლება ამას. ეს არის წმინდა ფიზიკური მდგომარეობა, ეს არ უკავშირდება სამოსს, მანქანას და სხვა. ეს არის გარემოს განახლება, რაც აუცილებელია. იმიტომ არის კარგი, როდესაც სტუდენტს, ხელოვანებს უშვებენ საზღვარგარეთ მუზეუმებში. ის განახლებული ჩამოდის – ეს არის მთავარი.
მეორე – ფსიქოლოგიური მომენტია, რომელშიც ვხედავ მთავარ არსს – პედაგოგიურ მოღვაწეობას. როდესაც პროფესიონალი , ამ სიტყვის წმინდა გაგებით და არა პარტიული დანიშნულებით, თვისუფალი ხელოვანი მუშაობს სტუდენტებთან, ესაა ყველაზე მაღალზნეობრივი საქმიანობა. ასე იცვლება გარემო.
ქეთი მატაბელი: მხატვარი ცვლის გარემოს, რა თქმა უნდა, ლეონარდოს ,,ჯოკონდამ“ შეცვალა გარემო იმ დროს. შემდეგ ვან გოგმა, რომელმაც განსხვავებული ნიუანსები შემოიტანა ხელოვნებაში. ასევე პიკასომ გადაატრიალა ყველაფერი და ბევრი მიმდინარეობა შეცვალა, მათ შორის სამუზეუმო ცხოვრებაზე მოახდინა გავლენა. ფიროსმანმა თავისი ნამუშევრებით იმოქმედა გარემოზე, ასე რომ ყველა მხატვარი თავის მისიას ასრულებს, მათი მოღვაწეობა მოქმედებს გარემოზე, ბუნებრივია. მხატვარი თავისი ეპოქის შვილია და ამ ეპოქის სული უნდა გამოხატოს, ესაა მთავარი. მეორე საკითხია, როგორ შეძლებს ის ამის გაკეთებას – რა ფორმით და რა შინაარსით, როგორ მიიტანს მნახველთან , მაყურებელთან.
თქვენი მხატვრობა განსხვავებულია, ქალბატონო ქეთი, თქვენ თქვით, რომ ძალიან ფაქიზი საქმეა მხატვრობის გაგება და გაზიარება. ძალიან საინტერესოა თუ აქვს ხელოვნებას საზღვრები, ჩვენ განზომილებიან, საზღვრულ სამყაროში ვცხოვრობთ, საზღვრულია ხელოვნება? მხატვრობა? თქვენი ნამუშევრებში საზღვრები არ ჩანს, თავისუფლებაა.
ქეთი მატაბელი: საერთოდ, ადამიანის გონებას, შესაძლებლობას საზღვარი არ აქვს, იმხელა პოტენციალს ფლობს ცალკეული ადამიანი. თუ, რა თქმა უნდა, ამ ყველაფერს გამოამჟღავნებს, გამოავლენს, გააკეთებს რამეს, გააჩნია პიროვნებას, რამდენად გამოიყენებს მოცემულს. ჩემი ნამუშევრები განსხვავდება ერთმანეთისგან, ყველა პერიოდის. როგორც ყველა მხატვარი, მეც ვარ ძიების პროცესში. რასაც აღმოვაჩენ და გავაკეთებ, მინდა , რომ განვაახლო და ახალი იმპულსი შევძინო, ალბათ ამიტომაა, რომ საზღვარი არ აქვს მხატვრობას. ძალიან ბევრს ვმუშაობ საკუთარ თავზე, მუდმივად ვსწავლობ სულის მეცნიერებას, რომელიც მეხმარება სამყარო უფრო ახლოდან დავინახო. ეს სწავლა კი მაძლევს გადმოცემის ახალ საშუალებას. სათქმელი მუდამ არის, თან ეს სათქმელი სულ იზრდება, როდესაც საკუთარ თავს ბევრ კითხვას დაუსვამ, ბევრ პასუხს იპოვი, შეიძლება პასუხგაუცემელი ბევრი გქონდეს… ეს პროცესი მეხმარება ახალი და ახალი თემა ვიპოვო, სტილიც. დაუსრულებელია ჩემთვის საზღვარი და ვიცი, რომ კიდევ იმდენია გამოსამჟღავნებელი, მთავარია მქონდეს ძალისხმევა ამის გასაკეთებლად.
გია გუგუშვილი: ჩემს სტუდენტებს ვასწავლი – ხელოვნება საზღვრების გარეშე. ეს არ ნიშნავს იმას, რომ სხვის საზღვრებში გადავიდეთ, არა, ეს არის ინდივიდუალური თავისუფლების უსაზღვრობა. ეს არის ყველაზე მარტივი, მაგრამ საკმაოდ ძნელი. პირველ რიგში, ამის საყრდენია უკომპრომისობა.
რა არის ყველაზე მნიშვნელოვანი ამბავი, მკვეთრი შთაბეჭდილება, განცდა, რაც მუდამ წაგმართავთ როგორც ხელოვანს?
გია გუგუშვილი: ხელოვანის განცდა განსხვავებულია სხვა ადამიანების განცდისგან. აქ შესაძლოა, ვინმე შეგვედავოს კიდეც. მაგრამ ეს ასეა. ჩვენ შესაძლოა შევეხოთ ისეთ სიმს, რომელიც სხვასთან არც კი მუშაობს. განცდის ნაპერწკალი ჰგავს მომენტალურ სიხარულს, როდესაც გვირაბიდან გამოდიხარ და სინათლეს ეგებები, ვიღაცას კი ამ დროს კლაუსტროფობია აწუხებს. ხელოვანისთვის კი სინათლე შეიძლება აღმოჩნდეს ისეთი იმპულსი, რომ დიდი ტილო შექმნას. მამოძრავებელი განცდა შეიძლება იყოს მყისიერი რეაქცია, ან შეიძლება იყოს ოდესღაც განცდილი, დაღვინებული. ხელოვანი ზუსტად არც არასოდეს იტყვის რა განცდა ამუშავებს, რადგან არავინ უწყის ეს ამბავი. მხატვრობაში მუსიკაც არის, პოეზიაც, პროზაც , საშინელი მაკონტროლებელი ორგანო – თვალი. რადგან ხედავენ , ჰგონიათ რომ ესმით, მაგრამ საინტერესოა, როცა ესმით და არა ხედავენ. დიახ, არის იმპულსები, არის მოვლენები, რითაც საზრდოობ, მაგრამ ეს არ არის აუცილებლობა.
ქეთი მატაბელი: ხელოვანები ძალიან მგრძნობიარეები არიან, ხშირად დაბნეულებიც, თითქოს კონცენტრაციაც არ აქვთო, – იფიქრებენ. მიშა თუმანიშვილმა თქვა: როდესაც მხატვარი ფიქრობს სხვა რამეზე, ის შეიძლება იქ არ იყოს. სადღაც გადართულები არიან, თითქოს გადადიან ამ სამყაროდან იმ სამყაროში. უთქვამთ ჩემთვის : ,,ქეთი, აქ არა ხარ”. ეს მდგომარეობა კი გაურკვეველია ფიზიკურ სივრცეში მყარად მყოფი ადამიანისთვის.
გია გუგუშვილი: ხომ არ გამოვიგონოთ ხელოვანებისთვის ცალკე შუქნიშანი? სხვათაშორის, მხატვრებს არც ტაშს უკრავენ და არც ვარსკვლავს უხსნიან. ამ ბოლო დროს ჩვევად მექცა, რომ გამოფენებზე მოვუწოდებ აუდიტორიას დაუკრან ტაში, ეს აბედნიერებს თვითონ ტაშის დამკვრელებსაც და გამოფენის ორგანიზატორებსაც. აღმოვაჩინე, რომ ტაში არის ერთადერთი ადამიანური ჟესტი, ხმაურის გამომწვევი, რომელსაც მოაქვს ბედნიერება. რაც შეეხება ვარსკვლავის გახსნას, ხომ შეიძლება ვარსკვლავი გაუხსნან, ფიროსმანს, ლადო გუდიაშვილს, დავით კაკაბაძეს?! ეს საკითხი დავსვი საჭირო ადგილას, მაგრამ ამაოდ. როდესაც საუბარი იყო ფიროსმანის სიმბოლურ საფლავზე, ძალიან მომწონდა ეს იდეა. მსგავსი ქმედებები ძალიან უხდება ყველა მდგომარეობას, სოციალურსა თუ პოლიტიკურს.
ფერი, ფორმა, შუქ-ჩრდილები, ტექნიკა – პროცესში მხატვარი რამდენად ფიქრობს ამ დეტალებსა თუ საშუალებებზე? თუ მხოლოდ ემოციები ამოძრავებს?
გია გუგუშვილი: შემოქმედებითი პროცესი ასე დაყოფილად არ არის. მაგალითად, როდესაც ყიდულობ საღებავს, იცი კიდეც რისთვის გინდა. წინასწარი ძიების პროცესი სამზადისია. სტუდენტებთანაც გვიწევს საუბარი, რომ პალიტრის წმენდაც შემოქმედებითი პროცესია, ფერების დასხმაც. ყველაზე მთავარი მაინც არის მზაობის პროცესი. ზოგს ჰგონია, რომ მხოლოდ ხატვაა პროცესი. სინამდვილეში შემოქმედების შესაქმნელად ხელოვანი დიდ წრეს გადის, ზოგს ეს გაცნობიერებული აქვს , ზოგს კი – არა.
ქალბატონო ქეთი, პროცესი უფრო დიდი ტკბობაა თუ შედეგის დანახვა?
ქეთი მატაბელი: ორივე ერთად – პროცესიც და შედეგიც. თუ არის პროცესი, რომელსაც არ მოჰყვება შედეგი და ნახატი უნდა გადაწერო, არ მოგწონს და იმიტომ, იწვალე, იშრომე, მაგრამ არ გამოვიდა რაღაც ისე, მაშინ თავს დაცემულივით გრძნობ. არასასურველი შედეგი ცუდი განცდაა.
თქვენი ნამუშევრები სხვადასხვა კოლექციის კუთვნილებაა, როგორი დამოკიდებულება გაქვთ თქვენი ნაშრომების მიმართ, მიჯაჭვულობა, ბმა მუდმივად არის?
ქეთი მატაბელი: სწორედ დღეს ერთ-ერთი ნამუშევარი მივამსგავსე გიას ნახატს, რომელიც მოყავისფრო ტონებში იყო შესრულებული, ამ ნახატმა პრიზიც კი მიიღო იაპონიაში. ძალიან მომწონდა, მინდოდა, რომ ჩემი ყოფილიყო. ის ნამუშევრები, რომლებიც ხშირად იყიდება და კომერციულია, მათ მიმართ არ მაქვს რამე განსაკუთრებული განცდა. მთელ მსოფლიოშია მიმოფანტული ჩემი კოლაჟები, რომლებიც საჩუქრებად მიაქვთ ხოლმე.
გია გუგუშვილი: ჩვენ იშვიათად ვლაპარაკობთ მხატვრის მეხსიერებაზე, სად რა გამოფენა გქონდა, ან ვისთანაა ნახატი შეიძლება დაგავიწყდეს, მაგრამ რანაირად მაქვს დახატული ეგ მახსოვს: რა მასალა, რომელი ფუნჯი, რა ცვეთის ფუნჯი, რომელი ქვეყნის იყო ეს ფუნჯი, უცნაურია, მაგრამ ეს ყველაფერი მახსოვს. მაქვს ნამუშევრები, რომლებიც ქეთის წყალობით შევინარჩუნეთ, დაახლოებით თერთმეტი ნამუშევარია, ჩემი შემოქმედებითი პირველი-მეორე ეტაპზეა შექმნილი, დიდი ნამუშევარია, გამოვფინე სახელოსნოში და რომ შევხედე, ყველა მონასმი, შესწორება თუ ფერის დადება გამახსენდა, ფუნჯის ფერიც კი, წარმოუდგენელია, მაგრამ ასეა.
გვექნება გამოფენა – ,,მეტაფორული რეფლექსი“, მეტაფორის გარეშე ხელოვნება ღარიბია, ხოლო რეფლექსი ეს არის ჩრდილში შემოსული შუქი. შეიძლება იყოს ფერადიც, შავ-თეთრიც. სათაურიც მუშაობის ნაწილია ისევე, როგორც ხელმოწერა. გაიხსენეთ როგორ აწერდა ხელს ირაკლი ფარჯიანი, ირაკლი სუთიძე, კუხალა (ჯემალ კუხალაშვილი), ავტოგრაფი ჩაწერილია ნამუშევარში და ამთავრებს პროცესს. ამავე დროს იურიდიული დოკუმენტის ძალა აქვს ხელმოწერას.
ქეთი მატაბელი: ჩემი კოლაჟებია და შედგენიალია სხვადასხვა მხატვრის მიხედვით, ვაწერ,რომ შედგენილია… მიხედვით. ხოლო თბილისის სერიას ყველას აქვს ხელმოწერა.
გია გუგუშვილი: ჩემს შემოქმედებას რომ გადავხედოთ, ორმოცი წლის მანძილზე სამჯერ მაქვს ხელმოწერა გამოცვლილი. ახლა მაქვს – გია, მანამდე – გია გუგუშვილი, თავიდან კი – გგ. კურიოზი შეგვემთხვა ხელმოწერასთან დაკავშირებით : შვეიცარიაში გვქონდა გამოფენა მე და ქეთის, ბანკიდან ფულის გამოტანა დაგვჭირდა, საჭირო იყო ხელმოწერა, მაგრამ რამდენიმე ტიპის მცდელობა ამაო გამოდგა, ხელმოწერა არ არის თქვენიო – მეუბნებოდნენ. თბილისში დაბრუნებულმა, 1991 წელი იყო, ნახატზე ვნახე სხვანაირი ხელმოწერა. შემდეგ წელს რომ ჩავედი შვეიცარიაში იმგვარად მოვაწერე ხელი და სწორი აღმოჩნდა, შევძელი ფულის გამოტანა.
ასეთი ჰარმონიულობა, რომელიც თქვენთან იგრძნობა , ამასთანავე შემოქმედებით განსხვავებული სათქმელი , ვფიქრობ, იშვიათია – ,,სხვადასხვაობისგან შემდგარი ერთი მთელი“ ასე ახსენით ერთ-ერთ ინტერვიუში, სანატრელია, როგორ მიაღწიეთ?
გია გუგუშვილი: დიახ, ქეთი განსხვავებული ინდივიდია, ლუკაც სხვანაირია, გიორგიც, მარიამიც და მეც. არცერთი შემოქმედებით ერთმანეთს არ ვგავართ. მაგრამ გვაქვს საერთო პლატფორმა, პოზიცია – ესაა წმინდა შემოქმედება. მთელი ჩვენი ჰარმონია ავტონომიისაგან შედგება.
ქეთი მატაბელი: ვფიქრობ, ასეთი განსხვავებულობა და ჰარმონია ამასთანავე ჩვენი დამსახურებაცაა, რადგან ჩვენ თავს არ ვახვევდით მათ (შვილებს). ვაძლევდით მაგალითს როგორ უნდა იშრომო ყოველდღიურად, თავგანწირვით, ამას ხედავდნენ მუდმივად.
გია გუგუშვილი: სხვადასხვანაირობა, როგორც ჰარმონიის საფუძველი.
ქეთი მატაბელი: მეც და გიასაცრაღაცა ისეთი საერთო გვაქვს ჩვენს ხელოვნებაში, რომლის თქმაც შეიძლება გამიჭირდეს, მაგრამ როგორი ბედნიერებაა, როდესაც ერთმანეთის ფერები, ნახევარფერები გვესმის, ერთმანეთის პირველი შემფასებლები ვართ. სხვა პროფესიის რომ იყოს ჩემი მეუღლე, ხომ ვერ გაიგებდა ამდენს?! ბევრია ნიუანსი, რომელსაც მხოლოდ მხატვარი გაუგებს მხატვარს. თუნდაც იყოს ხელოვნებათმცოდნე, აღქმა მაინც სხვანაირია, თუმცა შეიძლება ძალიან კარგად ჩამოაყალიბონ ყველაფერი. ჩვენ ოჯახშიც ჰარმონიულები ვართ და ხელოვნებაშიც.
გია გუგუშვილი: ახლახან გვქონდა საუბარი ხელოვნებათმცოდნეებთან დაკავშირებით. სადაც ვასწავლი იქ თქვეს, ხელოვნებათმცოდნეებს არ სჭირდებათ ხატვის ცოდნაო. ამან ჩემში დიდი პროტესტი გამოიწვია. რა თქმა უნდა, პროფესიონალურ დონეზე არ სჭირდებათ, მაგრამ უნდა ჰქონდეთ რაღაც შეხება, მხოლოდ თეორიული მზაობა არაა საკმარისი. ყველა კარგი ხელოვნებათმცოდნე თავისთვის რაღაცებს მაინც ცდილობს, განიცდის – გადმოსცემს, ხატავს,
ქეთი მატაბელი: ჩვენ ერთნაირი გემოვნება გვაქვს, ეს ჰარმონია ოჯახშიც არის და ერთმანეთის ნახატებშიც. გრძნობ გემოვნებით, გიას ნამუშევრები გვიკიდია სახლში და დილით რომ ვახელ თვალს ასე მგონია მზე ანათებს სხვადასხვა კუთხიდან. გიას მუშაობას რომ ვუყურებ, მაქვს შეგრძნება, რომ მეც ჩართული ვარ შემოქმედებით პროცესში.
გია გუგუშვილი: მე მიკიდია ქეთის რამდენიმე ნამუშევარი სახელოსნოში, იქ სადაც არაფერი სხვა არ ჭაჭანდება. – ესაა ჩემი პასუხი.
გამოფენების შემდეგ თუ არის ხოლმე სათანადო გამოხმაურება, შეფასება და ა.შ?
გია გუგუშვილი: უფრო კომერციული გამოხმაურებაა ხოლმე, ვიდრე მეცნიერული. ადრე, კი იყო ვალდებულება, რომ აუცილებლად სტატია უნდა გამოქვეყნებულიყო, რეცენზია უნდა დაწერილიყო, მაგრამ ეს იყო ფორმალური, დიდი არაფერი. ახლა სადღაც-სადღაც კი წერს ვიღაც შთაბეჭდილებას, სოციალურ ქსელშიც შემხვედრია რამდენიმე გამოხმაურება. ეს არ ნიშნავს, რომ პროფესიონალი ხელოვნების თეორიტიკოსები არ არიან და არ მუშაობენ, არიან, მუშაობენ, მაგრამ არ ჩანან. ეს, ალბათ, კომერციალიზაციის ბრალიცაა. სამხატვრო აკადემიაც გამოსცემს პერიოდიკას, რომელშიც წერენ ახლაგაზრდა პროფესიონალები. საჭიროა არსებობდეს თავისუფალი პერიოდიკა და არ იყოს ფინანსებზე დამოკიდებული სტატიის დაბეჭდვა, გამოქვეყნება და ა.შ. ყველა კულტურული სახელმწიფო ზრუნავს ხელოვნებაზე, ოღონდ არა პოლიტიკური ზეწოლით. ხელოვანებს არ უნდა უკრავდნენ ტაშს პოლიტიკური ნიშნით, არც უმაღლეს სასწავლებლებში არ უნდა ხდებოდეს პოლარიზაცია პოლიტიკის გამო. სამწუხაროდ, ოჯახური ჰარმონიის მიუხედავად, ბევრი რამ აწუხებს ადამიანს, ყველაფერი, რაც ხდება ირგვლივ. რა თქმა უნდა, ვამაყობთ, რომ ქეთი არის თბილისის საპატიო მოქალაქე. ჩვენი შვილებისთვის ეს ყველაფერი ყოველდღიურობაა, თავზე არაფერი მოგვიხვევია. აბსოლუტურ შემოქმედებით თავისუფლებაში გაიზარდნენ, ღმერთმა დააბერტყა ნიჭი და ჩვენ ხელი არ შეგვიშლია.
მუშაობთ სტუდენტებთან, რა განსხვავებაა თაობებს შორის, რა გამოწვევებია სწავლა-სწავლების პროცესში?
გია გუგუშვილი: სახელოვნებო ყველა უმაღლეს სასწავლებელში სტუდენტი არ უნდა იხდიდეს ფულს. სამხატვრო აკადემიაში ცოტა სტუდენტია, ჩემს ჯგუფში არის მაქსიმუმ 10-15 სტუდენტი, შეიძლება იყოს რვაც ან ხუთიც. ხშირად მოდიან სტუდენტები და გვეუბნებიან რომ ვერ შეძლეს მოსვლა წინა ლექციაზე , ან ვერ შეძლებენ მოსვლას მომავალში, რადგან მუშაობენ. მუშაობენ იმიტომ, რომ გადაიხადონ სწავლის ქირა. უნდა არსებობდეს პროგრმა, რომლითაც გათავისუფლდებიან ასეთი სტუდენტები გადასახადისგან და მთელ დროს დაუთმობენ სწავლას, მივიღებთ ხარისხიანსა და საინტერესო სასწავლო პროცესს. ასევე კონკურენტუნარიან სასწავლო გარემოს, სიტყვა კონკურენცია ხელოვნებაში არ მომწონს, მაგრამ კონკურენცია სწავლის პროცესში მოსაწონია. სტუდენტი მაქსიმალურ დროს უნდა უთმობდეს სწავლას, ამას მოიაზრებდა ჩემი პროექტი, რომელიც ჩემი რექტორობის დროს მომზადდა. თუმცა გარკვეული მიზეზების გამო ვერ და არ ამოქმედდა, რაც სისტემური პრობლემაა.
ქეთი მატაბელი: შესანიშნავი ახალი თაობა მოდის. ყველა თაობას თავისებურად განსაკუთრებულია. ამ თაობას აქვს ცოტა დამაბნეველი მოცემულობა დიდი ინფორმაციისა და თავისუფლების. ყველას აქვს დიდი სურვილი შექმნას შედევრი, წლების წინ შემოვიტანე უსინათლოების თემა, მათი ამოცანა იყო – შეექმნათ ისეთი რამ, რომლის საშუალებითაც უსინათლოები გაიგებდნენ ხელოვნების არსს. ძალიან კარგი შედეგი მივიღე, შექმნეს საოცარი ნამუშევრები, გავაკეთეთ არაჩვეულებრივი გამოფენა. ამ პროექტზე მუშაობამ და გამოცდილებამ თავისი სიკეთე გააკეთა, ამ სტუდენტებიდან ერთი ბერლინში სწავლობს, ერთი შვეიცარიაში იყო მიწვეული. ამ სტუდენტებთან სხვადასხვა თემაზე ვმუშაობდი: აბრეშუმის გზა, რუსთაველი.მათ თვითონვე შემომთავაზეს მალევიჩის შესახებ გვემუშავა, მერე კი გავაკეთე მალევიჩისა და კაძინსკის მიხედვით კოლაჟები. შემდეგ კი ერთ-ერთმა ნამუშევარმა გაიმარჯვა და საფრანგეთში ვიყავი გამოფენაზე წარდგენილი. ამ გამოფენაზე გიას ერთ-ერთი ნამუშევარიც იყო გამოფენილი, ძალიან დიდი კონკურსი იყო. უსინათლოებისთვის გამოფენა მანამდე არ ყოფილა და მიხარია, რომ სტუდენტებთან ერთად ეს შევძელი. ძალიან ბევრი ვიმუშავეთ, საინტერესო და სახალისო იყო მათთვისაც და ჩემთვისაც. პროექტებიც დაგვიფინანსეს და 25 გამოფენა გავაკეთეთ. ძალიან ემოციური იყო უსინათლოების დანახვა გამოფენაზე, მათი შეფასებებიც და შთაბეჭდილებებიც: ,, ჩემი მზე დავინახე“, ,,რა ლამაზია“, კითხულობდნენ ლექსებს, ვურთიერთობდით მათთან, ძალიან საინტერესო გამოვიდა.
რა თანამედროვე ტენდენციებია მხატვრობაში და რომელი მიმდინარეობებია უპირატესი?
გია გუგუშვილი: ტენდენცია ის არის, რომ დღეს ყველა ხატავს. ყველა ბავშვი ხომ ხატავს , ეს გულწრფელობა მოისაკლისა სამყარომ, ალბათ პროფესიონალიზმის გამო. ყველა ხატავს. ბევრს ეს არ მოსწონს , მაგრამ მე ძალიან მომწონს. სულიერება მოაკლდა ხალხს და უბრუნდებიან, ამიტომ დაიწყო ყველამ ხატვა – ეს კარგია, რაც შეეხება ტენდენციებს, რაღაც პერიოდი შეგვეძლო გვეთქვა, თითქოს უსაგნო ხელოვნებამ გადაინაცვლა სამყაროში და ყველა სადღაც ჰაერში დაფრინავსო, მაგრამ რაც თვალშისაცემია, პროფესიონალიზმი გამრავალფეროვნდა. განათლების და ინფორმაციის ხელმისაწვდომობამ გამოიწვია პროფესიონალური მრავალფეროვნება. არსებობს სირთულე, რომ ინდივიდუალიზმი არ ჩაიკარგოს, მაგრამ ასე არ მოხდება თუ პროფესიონალურ რამეს შექმნის ხელოვანი, მხატვარი. აუცილებელია ძალიან ბევრი სიარული გამოფენებზე საზღვარგარეთ. სინთეზური გახდა ხელოვნება. მე შეიძლება დავხატო ვაშლი, მაგრამ ეს უნდა იყოს ძალიან ჩემი და პროფესიონალური, ეს არის ყველაზე დიდი მზაობა, როგორი უნდა იყო შენ ამ სამყაროში – პ რ ო ფ ე ს ი ო ნ ა ლ ი.
ქეთი მატაბელი: მგონია, რომ დღეს არის გლობალური, დიდი ძიების პროცესი, რომლის შედეგადაც შეიქმნება ძალიან საინტერესო ხელოვნება.
ხელოვნება გადაარჩენს ადამიანს თუ ადამიანი გადაარჩენს ხელოვნებას?
ქეთი მატაბელი: როგორც გიამ თქვა, სულიერება მოაკლდა ადამიანებს, მეც მგონია, რომ ადამიანებს მოაკლდა უპირობო სიყვარული. თბილისში შესამჩნევია, რომ ყველა მეორეს ოთხფეხა მეგობარი ჰყავს, ესეც ამის გამოხატულებაა. პანდემიის შემდეგ უფრო მეტად გაჩნდა მოთხოვნილება გასცენ სიყვარული უპირობოდ და მიიღონ, ქვეცნობიერად. ბევრმა დაიწყო ხატვა, საქმიანობა, ბევრმაც შინაური ცხოველი აიყვანა. ვფიქრობ, რომ პანდემიაც ერთგვარი განსაცდელი იყო. განსაცდელი ხომ არის რაღაცის შეცვლა და ახლის დაწყება. და თუ განსაცდელსაც მადლიერებით მიიღებ, განვვითარდები სულიერად. ასეა სამყარო მოწყობილი. როდესაც ხატვა დავიწყე 13-14 წლის ვიყავი, მქონდა გატაცება და ამის გამო დავიწყე ხატვა, სულ ასე ვარ, მთელი ჩემი ბიოგრაფია განცდებია და მერე ახალს ვაკეთებ. მივხვდი, რომ სამყარო არის მშვენიერი თავისი სირთულეებით. სიხარულის წუთები, რაც ცხოვრებაში გაქვს უფრო ფასდება განსაცდელისას, მადლიერი ხდები იმის, რაც გაქვს. მადლობას ეუბნები სამყაროს. ამას ხომ რუსთაველი ამბობს . ვაჟა წერს, რომ რუსთაველი ჩვენი ცნობიერების, აზროვნების მმართველი უნდა იყოსო. ,,ვეფხისტყაოსანი“ ხომ ალეგორიული ნაწარმოებია, ძალიან მეცნიერული და ძალიან ნათელმხილვლური, ამასთანავე ძალიან თანამედროვე. თავაქარაშვილის მხატვრობა ყველაზე ახლოა რუსთაველთან. ეს პოემა არის ერთი დიდი ქანდაკება, ალბათ, უფრო მონუმენტური არქიტექტურა, რომელიც სხვადასხვა მხრიდან უნდა დაინახო და შეხედო. ამიტომ გახდა ჩემი შთაგონებისა და სულიერების წყარო.
ადამიანი შემოქმედებით ავტოპორტრეტს ქმნის ?
გია გუგუშვილი: შემოქმედება არის ავტოპორტრეტი მისამართის გარეშე.
თინათინ მეტრეველი
ინტერვიუ დაიბეჭდა პერიოდულ ჟურნალში
,,ბედნიერი ოჯახი“ #23(27) აგვისტო 2024
